Ongi etorri ubarroiok!!

Iritsi da udazkena. Udagoiena, larrazkena. Egutegiaren bidez baino ederragoa da udazkenaren etorrera naturaren ahotsez aditzea, baso eta parkeetako orbela zapaltzean edota hegaztien joan-etorriaz ohartzean...

Ibaizabalen, Bilboko itsasadar zaharrean, poliki-poliki ugaritzen doaz ubarroiak, hegazti beltz handi maitagarri horiek.

Abuztuan etortzen dira lehen migratzaileak, izan badira urte osoan gure artean geratzen diren gutxi batzuk, baina gehienak udazken-negua pasatzera datoz gurera. Irailean eta urrian ikus dezakegu ubarroirik gehien. Martxo eta apirilera arte egongo dira. Ongi etorri ubarroiok!! Ikaragarri edertzen dute Ibaizabal. Sestao eta Axpeko dartsenetan, Abra barruan.... ikusiko ditugu, haitz, buia zein itsasontzietan. Talde ederretan, nerabe-koadrilak bailiran.

Ubarroi handia (Phalacrocorax carbo)

Hemendik hartutako irudia

Arrantzale finak dira, baina ondo pentsatu behar izaten dute noiz murgildu uretan, izan ere euren hegalak ez dira hegazti gehienen modukoak, eta urez betetzen zaizkie, iragazkorrak dira. Horregatik, sarritan, “besoak” zabal-zabalik egoten dira hegalok noiz lehortuko zain.

Oraintsura arte babestuta egon da ubarroia, baina bere populazioak gora egin ahala, mundua geure neurrira ekarri nahi dugunez, deseroso bilakatu zaizkie batzuei. Aisialdian arrantzatzen ditugun arrainak ubarroiaren dietaren oinarrian egotea da "arazoa"... Gure aisialdiko arrantza ala ubarroien bizirautea? Galdetzea ere!

Iazko abenduan Bizkaiko Foru Aldundiak 120 ubarroi hiltzea baimendu zuen, Europan babestutako espeziea izanda... Antza denez, hau ez da Europa.

Ubarroi mottoduna (Phalacrocorax aristotelis)

Hemendik hartutako irudia

Bitxia da animalien euskara batuko izena. Bueno, izena baino bitxiagoa da hitzok non erabiltzen diren: Gipuzkoako bi, hiru, lau herritan...

Bi ubarroi daude gure artean, Phalacrocorax carbo eta Phalacrocorax aristotelis. Euskara batuan lehenari ubarroi handia esaten zaio eta bigarrenari ubarroi mottoduna.

Euskara batuko ubarroi hitza nagusi da gaur egun, zorioneko “cormorán” hori izendatzeko, baina Azkuek bi herritan baino ez zuen jaso forma hori, Irunen eta Donostian.

Hainbat dira ordea, hegazti hauen izendapenak:

Potorro (Mundaka, Bermeo, Elantxobe...), sakillo (Ondarroa), ubarroi (Irun, Donostia), kabarroso/gabarroso (Zarautz), karrabaso (Lekeitio), balantxori (Mutriku), kormoroi (Zumaia), brojo (Hondarribia)...

Ubarroi mottoduna, igerian

Hemendik hartutako irudia

Bizkaian, gaztelaniaz egiten den herrietan:

Pitorro (Zierbena), pato/pato de mar (Santurtzi), eta urgallo (Algorta).

Bitxia da Algortako “urgallo” hitza; dirudienez, erdia euskara (ur) eta erdia gaztelania dela (gallo, ‘oilarra’).

Gaztelania “batuan” cormorán da nagusitu den forma; cuervo marino ere oso ezaguna da.

Gaztelaniara frantsesetik pasatu omen da CORMORÁN hitza; eta frantsesera latin berantiarretik omen dator: “corvus marinus”. Eta dakigun bezala hitzak higatzen doaz, etengabe, gupidagabe... Corp maring > cormareng > cormaran > cormorán.